تطبیق نقوش زربفت های گورکانی هند با زربفت های صفوی

پارچه های زربفت، گروه مهمی از پارچه های دوره صفوی است که تعداد قابل توجهی از آنها در موزه ها و مجموعه های شخصی نگهداری می شود. بافت پارچه زری به عنوان هنری ظریفه در ایران دوره صفویه بسیار مورد توجه قرارگرفت. در این دوره، روابط مناسبی بین پادشاهان صفویه و حکام گورکانی هند برقرار بود و هنرمندان دو کشور با یکدیگر ارتباط گسترده ای داشتند، لذا شیوه های هنری آنها از یکدیگر تأثیر پذیرفتند به نحوی که می توان وجود نقش مایه های مشترکی را در منسوجات دو سرزمین، از جمله زربفت ها مشخص کرد. مطالعه و بررسی این آثار، روشنگر تأثیرپذیری پارچه های زری هند از پارچه های زری صفویه است. در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی، توصیفی و تطبیقی با استناد به منابع کتابخانه ای و تصویری، تأثیرپذیری زربفت های گورکانی هند از آرایه های تزئینی و نقوش زری های دوره صفوی در ایران بررسی می شود. مقاله حاضر می کوشد ضمن شناسایی و مقایسه نگاره ها و ترکیب بندی ساختار نقش زری های هندی گورکانی با زری های دوره صفوی، نقوش آنها را براساس مضامین و موضوعات به کار رفته در بافت پارچه ها، دسته بندی و شناسایی کند. این بررسی نشان می دهد که طرح این منسوجات به نقوش بندی، تصویری، راه راه، لچک و ترنج دار و نوشته دار تقسیم می شود. در این پارچه ها از عناصر تزئینی گوناگونی مانند  گل ها و گیاهان، جانوران، پرندگان، انسان، اشکال هندسی و نوشته استفاده شده است. طرح و نقش زربفت های صفوی بسیار متنوع است و در تعدادی از زربفت های گورکانی، نقوش گل ها و درختچه هایی دیده می شود که سبک آنها به گل ها و بوته های ایرانی شباهت بسیاری دارد.